مدت‌زمان نسبتا زیادی از شیوع ویروس کرونا می‌گذرد و در کنار اقدامات پیشگیرانه دیگری مثل شست‌وشوی مرتب دست‌ها (شستن صحیح دست ها) و حفظ فاصله اجتماعی، مرتب بر استفاده از ماسک نیز تأکید می‌شود. بسیاری استفاده از ماسک های پارچه ای را به عموم مردم جامعه توصیه می‌کنند که هم به‌صرفه‌تر است (چون امکان شست‌وشو و استفاده مجدد از آن وجود دارد) و هم برای کادر درمانی بیمارستان‌ها و دیگر اشخاصی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری هستند، امکان استفاده از ماسک‌های طبی و n95 را فراهم می‌کند. اما آیا ماسک های پارچه‌ای و ماسک های پارچه ای خانگی می‌توانند از ما در مقابل ویروس کرونا محافظت کنند؟
آیا ماسک های پارچه ای خانگی می‌توانند از ما در مقابل ویروس کرونا محافظت کنند؟
دقیقا همین سؤال برای محققان دانشگاه کمبریج در سال ۲۰۰۹ و با شیوع و همه‌گیری ویروس آنفولانزای H1N1 پیش آمد. در آن زمان آنها به این نتیجه رسیدند که وقتی ویروسی بخصوص مثل کرونا در سطح جهانی همه‌گیر شود، امکان نایاب‌شدن ماسک‌های طبی و n95 وجود خواهد داشت. پیش‌بینی‌های آنها درست از آب درآمد و حالا ما با کمبود این ماسک‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنیم
این محققان برای رسیدن به جواب سؤالشان آزمایشی انجام دادند. در آن آزمایش، از شرکت‌کنندگانشان خواستند تا با پارچه نخی و چرخ خیاطی برای خودشان ماسک خانگی درست کنند. سپس آنها را، درحالی‌که ماسک به دهان داشتند، در معرض نوعی باکتری آزمایشیِ ۱میکرونی قرار دادند و قدرت ماسک، در جلوگیری‌کردن از عبور باکتری‌ها را محاسبه کردند. ذرات این باکتری‌های آزمایشی تقریبا به‌اندازه ذرات باکتری‌های طاعون و سیاه‌زخم بود.
در نتیجۀ آزمایش مشخص شد که ماسک‌های خانگی پارچه‌ای، در مقایسه با ماسک‌های طبی، کمتر از عبور ذرات جلوگیری می‌کنند، اما می‌توانند از عبور ۶۹ درصد از ذرات ۱میکرونیِ پرتاب‌شده جلوگیری کنند.
اما آیا ذرات ۱میکرونی کوچک‌ترین ذراتی هستند که ماسک های پارچه ای می‌توانند از عبورشان جلوگیری کنند؟ محققان دانشگاه کمبریج برای پاسخ به این سؤال کمی فراتر رفتند و پرتاب ذرات آزمایشی ۰٫۲میکرونی را امتحان کردند. ذرات ۰٫۲میکرونی حتی از ذرات ویروس کرونا هم کوچک‌تر هستند.
در جواب این آزمایش هم مشخص شد که قدرت جلوگیری ماسک طبی بیشتر است، اما باز هم ماسک پارچه‌ای توانست از عبور ۵۱ درصد از ذرات پرتاب‌شده جلوگیری کند.
آیا ماسک های پارچه ای خانگی می‌توانند از عبور ذرات بیماری‌زا جلوگیری کنند؟
حالا احتمالا خوانندگانی که دقت‌نظر بیشتری دارند، با خود فکر می‌کنند که «البته، ماسک پارچه‌ای می‌تونه از عبور ذرات جلوگیری کنه، اما به نظر می‌رسه که دهان رو به‌طور کامل پوشش نمی‌ده و نشتی داره؛ بنابراین کارایی نداره».
خوشبختانه محققان دراین‌رابطه و برای مشخص‌کردن میزان نشتی ماسک پارچه‌ای هم آزمایشی انجام داده‌اند. برای انجام این آزمایش، درحالی‌که شخصی ماسک پارچه‌ای به دهان داشت، تعداد ذرات داخل ماسک را در مقابل تعداد ذرات بیرون از ماسک سنجیدند و این دو را با هم مقایسه کردند. ذرات این آزمایش با اندازه‌های متفاوت و از ۰٫۲ تا ۱میکرون بود که شامل اندازه ذرات ویروس کرونا هم می‌شود.
این آزمایش در مجموع ۲۱نفر شرکت‌کننده داشت و بنا به نتایج آن، ماسک های پارچه ای توانستند از عبور ۵۰ درصد از ذرات ۰٫۲ تا ۱میکرونی جلوگیری کنند. در مقابل، ماسک‌های طبی از عبور ۸۰ درصد ذرات جلوگیری کردند. بنابراین مشخص شد که ماسک های پارچه ای خانگی هم تا حدودی توانایی جلوگیری از عبور ذرات را دارند و محققان به این نتیجه رسیدند که پوشیدن آنها، بهتر از هیچ است.
آیا آزمایش دیگری هم برای مشخص‌کردن قدرت جلوگیری از عبور ذرات در ماسک های پارچه ای خانگی صورت گرفته است؟
جنس پارچه مورداستفاده در آزمایش‌های محققان دانشگاه کمبریج نخی بود. حالا سؤال دیگری که پیش می‌آید این است که ماسک‌هایی که از پارچه‌های به جنس دیگر هستند چطور عمل می‌کنند و کارایی‌شان چگونه است؟ محققان هلندی برای پاسخ به این سؤال برای درست‌کردن ماسک های پارچه ای از دستمال‌های آشپزخانه‌ای، که جنسی شبیه به حوله دارند، استفاده کردند.
آنها هم برای مشخص‌کردن قدرت جلوگیری از عبور ذرات در ماسک های پارچه ای آزمایش محققان دانشگاه کمبریج را تکرار کردند. بنا به نتایج آزمایش آنها مشخص شد که این ماسک‌ها، می‌توانند از عبور ۶۰درصد از ذرات ۰٫۲ تا ۱میکرونی جلوگیری کنند.
نتایج آزمایش محققان هلندی هم ثابت کرد که ماسک های پارچه ای خانگی کارایی نسبتا خوبی دارند و برخلاف آنچه بسیاری از افراد فکر می‌کنند، ناکارآمد نیستند (هرچند در مقایسه با ماسک‌های طبی و n95 قدرت جلوگیری کمتری داشته باشند)
آیا گذر زمان کارایی ماسک های پارچه ای را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؟
کار دیگری که این محققان انجام دادند مشخص‌کردن میزان کارایی ماسک های پارچه ای در بلندمدت بود. آنها از شرکت‌کنندگانشان خواستند تا ماسک‌ها را سه ساعت به دهان داشته باشند؛ بعد از آن، قدرت جلوگیری ماسک‌ها از عبور ذرات اندازه‌گیری شد. هدف این بود که ببینند رطوبتی که از دهان خارج می‌شود و روی ماسک می‌نشیند، پس از گذشت این مدت‌زمان، از کارایی ماسک کم می‌کند یا خیر.
در نتیجه مشخص شد که پس از گذر این مدت‌زمان سه‌ساعته، قدرت جلوگیری ماسک پارچه‌ای از عبور ذرات ۵٫۸ درصد بیشتر می‌شود. بنابراین گذشت زمان تأثیری بر کاهش کارایی ماسک های پارچه ای نخواهد داشت.
آیا ماسک های پارچه ای توان محافظت از کودکان را هم دارند؟
در نتیجۀ آزمایش‌های صورت‌گرفته بر کودکان ۵ تا ۱۱ساله مشخص شد که میزان قدرت جلوگیری از عبور ذرات برای آنها تا ۵۲ درصد کاهش پیدا می‌کند؛ به این معنا که کارایی ماسک پارچه‌ای برای کودکان، در مقایسه با بزرگ‌سالان، تا ۱۵ درصد کمتر بود. البته کارایی ماسک‌های طبی و n95 هم برای کودکان در نتیجۀ آزمایش‌های صورت‌گرفته کمتر بود. پوشش‌دادن دهان کودکان با ماسک به‌طورکلی کمی دشوارتر است.
به خاطر داشته باشید که زدن ماسک پارچه‌ای به صورت کودکان زیر ۲ سال توصیه نمی‌شود؛ چون ممکن است خودشان به‌تنهایی توانایی درآوردن ماسک را نداشته باشند و این مسئله می‌تواند خطرساز شود. اشخاص دیگری هم که مشکلات تنفسی دارند یا به‌خاطر معلولیت جسمی نمی‌توانند ماسک را درآورند، نباید از ماسک پارچه‌ای استفاده کنند.
راهکار مناسب و اصولی برای زدن ماسک پارچه‌ای چیست؟
برای زدن ماسک پارچه‌ای به‌ترتیب مراحل زیر را دنبال کنید:
- قبل از زدن ماسک، دست‌هایتان را خوب بشویید؛
- ماسک را به‌گونه‌ای روی صورت بگذارید که دهان و بینی را کامل بپوشاند و زیر چانه محکم شود؛
- کناره‌های ماسک را کمی بکشید تا خوب روی صورتتان میزان شود و رخنه‌ای نداشته باشد؛
- اگر در نفس‌کشیدن به مشکل برخوردید، ماسک را کمی این طرف و آن طرف کنید تا مشکل برطرف شود.
گیره نگهدارنده بند ماسک چیست؟
وقتی به خانه برگشتید و خواستید ماسک را درآورید، به‌ترتیب مراحل زیر را دنبال کنید:
- گره پشت ماسک یا کش‌های دور گوش را بگیرید و ماسک را درآورید؛ بهتر است به قسمت دیگری از ماسک دست نزنید؛
- گوشه‌های بیرونی ماسک را روی هم برگردانید؛
- ماسک پارچه‌ای را در ماشین لباس‌شویی بیندازید؛
- مراقب باشید که در حین انجام این کارها به هیچ عنوان نباید به صورت، چشم‌ها و دهانتان دست بزنید؛
- در پایان هم دست‌هایتان را با آب و صابون بشویید.
